Gần đây, có một phó giáo sư tỏ ra tự hào với việc hội đồng cơ sở “nhất trí cao” trong việc đề nghị hội đồng ngành, liên ngành công nhận chức danh giáo sư. Đây cũng là một thành ngữ phổ biến mà nhiều người dùng để thể hiện sự đồng ý và đồng tình.
“Nhất trí” có nguồn gốc từ tiếng Hán và xuất hiện trong từ điển Hán Việt. Trong thời kỳ Đời Hán Tuyên Đế (91-49 TCN) tại Trung Quốc, hai người là Sơ Quảng và Sơ Thụ, đều làm quan đến chức thái phó và thiếu phó. Không ham muốn danh lợi, cả hai quyết định từ chức cùng lúc và tặng hết tài sản mà vua ban cho bạn bè.
Trong bài thơ “Nhị Sơ cố lý” (Làng cũ của hai ông họ Sơ), mà Nguyễn Du (1766-1820) sáng tác bằng chữ Hán khi đi công việc sang Trung Quốc (1813-1814), ông sử dụng cụm từ “nhất trí” ở câu thứ ba: “Quan tòng nhất trí thân năng bảo / Sự cách thiên niên thạch vị khuynh” (Quan tòng nhất lòng, thân vẫn giữ / Nghìn năm lưu chuyện, đá vẫn ghi).
Trong từ điển Hán Việt giản yếu (1932) của Đào Duy Anh (1904-1988), “nhất trí” được giải nghĩa là “toàn thể giống nhau”. Từ điển Hán Việt tân (1951) của Hoàng Thúc Trâm (1902-1977) giải nghĩa “nhất trí” là “hướng theo một chiều giống nhau, không phân chia”.
Như nhiều từ điển Hán Việt khác, từ điển của Đào Duy Anh và Hoàng Thúc Trâm đều in từ “nhất trí” bằng chữ Hán kèm theo chữ Việt. Chữ “nhất” (1 nét, bộ nhất) có nghĩa là một và chữ “trí” (10 nét, bộ chí) mang ý nghĩa về trạng thái, ý hướng, đường lối…
Đây cũng là cụm từ “nhất trí” được sử dụng trong bài thơ “Nhị Sơ cố lý” và thành ngữ “Ngôn hành nhất trí” (lời nói và hành động giống nhau, tức là hành động đi đôi với lời nói).
Trong từ điển tiếng Việt, Việt Nam tự điển (1931) của Hội Khai Trí Tiến Đức chưa có mục từ “nhất trí”. Việt Nam tự điển (1970) của Lê Văn Đức (Lê Ngọc Trụ hiệu đính) giải nghĩa “nhất trí” là “giống nhau, in như nhau”.
Từ điển tiếng Việt (lần đầu xuất bản năm 1988) của Viện Ngôn ngữ học định nghĩa “nhất trí” là “thống nhất, không mâu thuẫn”.
Vậy, câu sử dụng “nhất trí cao” có đúng không?
Như vậy, “nhất trí” chỉ diễn tả tình trạng giống nhau với mức độ tuyệt đối trên phạm vi toàn thể. Vì vậy, việc sử dụng cụm từ “nhất trí cao” là một cách diễn đạt dư thừa và không có ý nghĩa “cao” hơn “nhất trí” về mức độ giống nhau, đồng lòng và không chia rẽ.
Tương tự, câu “tỉ lệ nhất trí đạt 99%” cũng có sự mâu thuẫn, bởi vì “nhất trí” đã mang ý nghĩa 100%, không thể đi kèm với bất kỳ tỉ lệ nào khác.
Nhất trí cao” không phản ánh chính xác ý nghĩa của “nhất trí”. Thực tế, “nhất trí” đề cập đến sự đồng lòng, thống nhất trong quan điểm, quyết định hoặc hành động. Điều này không đo lường được bằng một mức độ “cao” hay “thấp”. Mức độ nhất trí không phụ thuộc vào mức độ tuyệt đối mà nó chỉ nhấn mạnh sự đồng lòng và sự đồng thuận trong một tình huống cụ thể.
Ngoài ra, việc sử dụng cụm từ “nhất trí cao” có thể tạo ra sự hiểu lầm hoặc không chính xác trong giao tiếp. Thay vào đó, chúng ta có thể sử dụng các cụm từ như “hoàn toàn đồng ý”, “đồng lòng toàn diện” hoặc “thống nhất hoàn toàn” để diễn đạt ý nghĩa tương tự.
Vì vậy, trong giao tiếp và viết văn, chúng ta nên sử dụng các từ ngữ chính xác và tránh sử dụng cụm từ “nhất trí cao” vì nó không phản ánh đúng ý nghĩa của cụm từ gốc “nhất trí”.
Nguồn tham khảo: https://tuoitre.vn/tieng-nuoc-toi-nhat-tri-cao-co-cao-hon-nhat-tri-20200825093943401.htm
